Miło nam poinformować, że na jednym z największych polskich portali historycznych (histmag.org.) ukazała się recenzja pracy „Caelum in ore: rekonstrukcja antycznego smaku”. Jej autorkami są J. Majdanik oraz A. Janas, członkinie  Studenckiego Koła Naukowego Amatorów Antyku działającego przy Zakładzie Historii Starożytnej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (obecnie już absolwentki, ciągle aktywne w lubelskim Stowarzyszeniu na Rzecz Popularyzacji Kultury Antycznej „Hellas et Roma”). Książka jest o tyle oryginalna, że poświęcona została rekonstrukcji kuchni starożytnego Rzymu i zawiera kilkadziesiąt "uwspółcześnionych" przepisów à la Apicjusz. Całość recenzji do przeczytania na stronie: http://histmag.org/j-majdanik-a-janas-caelum-in-ore-rekonstrukcja-antycznego-smaku-recenzja-11807

Selmi Slah, (Département d'Histoire, section antiquité. Faculté des lettres et des sciences humaines de Sousse, Tunisie), Assassiner les ‘dieux’ de Rome

 

L'étudiant de l'histoire impériale sous le Haut Empire romain découvrira que l'empereur exerçait un métier à haut risque et que sa situation est souvent périlleuse. Il était toujours menacé dans son pouvoir et dans sa vie même, car il pouvait être châtié en son corps, subir tortures, propos outrageants et moqueurs. Pareillement, cet étudiant ne pourra être que frappé par le sort dramatique des empereurs et saura que l'aversion des Romains pour le mot 'empereur' est toujours là. Or les souverains de Rome furent souvent considérés comme un danger qu'il faut combattre. De ce fait, nous sommes en présence d'un nombre surprenant de souverains assassinés : plus des deux tiers fut éliminé par la force; certains n'avaient retiré du pouvoir que le privilège d'être massacrés. Il va sans dire que la plupart de ces empereurs fut appelée dieux de leur vivant et recevait tout un culte. Néanmoins, ces empereurs-dieux avaient un destin le moins qu'on puisse dire dramatique. Ceci se vérifie nettement au cours des trois premiers siècle de l’empire.

 

Stawoska-Jundziłł Bożena, prof. dr hab. (UKW, Bydgoszcz), Argument siły w metodologii kształcenia w kulturze rzymskiej, uwarunkowania, uzasadnienia, wiarygodność przekazów źródłowych

 

Chodzi o zastanowienie się, w jakich warunkach, kto i kiedy odwoływał się do przemocy w procesie kształcenia u Rzymian.

 

Suski Robert, dr hab. (UwB, Białysok), Mezopotamia - rzymska Lotaryngia i Alzacja? Czy w II poł. IV wieku Rzymianie byli rządni rewanżu na Persach? Rzymska historiografia II poł IV wieku i V wieku (brewiarzyści i Historia Augusta) a Sassanidzi

 

Pokój zawarty przez Jowiana oddawał Persom rzymską Mezopotamię. Wielu autorow opisywało go jako haniebny. Na podstawie narracji zawartych u Ammiana Marcellinusa, brewiarzystów (Eutropiusa i Festusa), Zosimosa (Eunapiosa), czy Historia Augusta część badaczy (tacy jak F. paschoud) doszli do wniosku, ze Rzymianie w końcu IV wieku nie tylko czuli się upokorzeni przez Persów, ale też chcieli rewanżu. F. Paschoud przyrównał ów rzymski rewanżyzm do francuskiego dyskursu o utraconej Lotaryngii i Alzacji w czasach III Republiki. W swoim wystąpieniu chciałbym przeanalizować owe passusy, aby się zastanowić na ile ta analogia jest sensowna i czy rzeczywiście Rzymianie oczekiwali zemsty na wschodnim sąsiedzie.

 

Swinarska Kamila mgr (USz., Szczecin), Niszczenie starożytnych zabytków na Bliskim Wschodzie jako narzędzie działania współczesnych terrorystów

 

Szubelak Bronisław, dr, Miecz lateński w panoplium wojownika celtyckiego V-I w. p.n.e.

 

Miecz jako wyspecjalizowany rodzaj broni występował w świecie starożytnym, w dwóch podstawowych odmianach, krótkiej i długiej. O ile pierwsza z nich rozpowszechniona była szeroko w różnych kręgach cywilizacyjnych basenu Morza Śródziemnego o tyle druga kojarzona jest, niemal wyłącznie, z obszarem kultury celtyckiej. Okres halsztacki w Europie , inicjujący epokę żelaza to w początkach przede wszystkim naśladownictwo mieczy brązowych, co do kształtu ale dłuższych i zaopatrzonych w charakterystyczną koniczną głowicę rękojeści. Znakiem rozpoznawczym ich konstrukcji pozostało wzdłużne żeberko usztywniające klingę, w osi symetrii. W późnym okresie dopracowano się rękojeści zakończonych głowicą antenową i antropoidalną.

Prawdziwy przełom nastąpił jednak z pojawieniem się kultury lateńskiej przed rokiem 500 p.n.e. Wraz z opanowaniem nowych technik obróbki żelaza jak pakietowanie, nawęglanie czy hartowanie niezupełne metalurgia celtycka weszła w nowy okres. Dynamiczny rozwój sztuki płatnerskiej oraz zmiany w sposobie wojowania zaowocowały nową formą miecza. Wzorcowy model miał prostą, obosieczną głownię, gładką o ostrzach prawie równoległych. Sztych był ostry lub łagodnie zaokrąglony z łukową nasadą klingi oraz wąskim trzpieniem przechodzącym przez trzon rękojeści i rozklepanym na głowicy. Pod koniec okresu lateńskiego pojawiła się nakładka metalowa obejmująca nasadę klingi i nieco wysunięta poza obrys jelca dla ochrony przed wilgocią w pochwie.

Oddzielną grupą rozwojową były miecze, z uwagi na kształt chwytu, określane jako antropoidalne lub antropomorficzne. Rękojeść przypominała ludzką postać z kończynami osadzającymi dłoń, korpusem tworzącym chwyt i głową pełniącą rolę głowicy. Wszystkie znakomicie wymodelowane na bazie litery X, wąsy zwieńczają dekoracyjne kulki, a chwyt ma kształt tralki, całość zaś to jeden odlew metalowy uzyskany metodą traconego wosku.

Długi miecz celtycki to efekt cyklu rozwojowego między V a I w.p.n.e., w wyniku którego powstało narzędzie walki wywołujące mocne kontrowersje, dotyczące efektywności użycia, u autorów antycznych. Począwszy od jakości głowni, poprzez wady konstrukcyjne a na technice walki skończywszy. Niniejszy referat ma w założeniu odnieść się zarówno do podstawowych zagadnień współczesnej typologii jak i w oparciu o najnowsze wyniki badań archeologicznych podjąć polemikę z przekazami źródłowymi.

 

Tarwacka Anna, prof. dr hab. (UKSW, Warszawa), Przemoc a prawo w świetle zbioru Philogelos

 

Philogelos jest jedynym zachowanym zbiorem starożytnych dowcipów. To antologia 265 żartów datowana na IV-V wiek n.e., za autorów której uważa się Hieroclesa i Philagriusa. Często nazywa się go „czarną owcą” klasycznej spuścizny, ponieważ jest to tekst słaby i – w porównaniu z zaginionymi arcydziełami – wydaje się mało wartościowy. Być może dlatego niewiele uwagi poświęcono mu w badaniach romanistycznych. Przemoc jest tym, czego każda społeczność się obawia. Żeby ten strach nieco oswoić, często uciekano się do żartu. Przedmiotem refleksji będą dowcipy, w których pojawiają się nawiązania do przemocy, zarówno tej dozwolonej, jak i tej zakazanej przez prawo: zakaz stosowania chłosty przez urzędników wobec obywateli, przemoc na arenie, przestępstwa – od najcięższych (ojcobójstwo) po drobne delikty (kradzież). Celem tej analizy jest ustalenie, na ile istotnym elementem tekstu są prawne aspekty tych sytuacji.

 

Trzcionkowski Lech, dr hab. (UJ, Kraków), Przemoc i ofiara krwawa w Iliadzie

 

H. Arendt interpretowała Iliadę jako pieśń o przemocy, R. Seaford podkreślał z kolei opozycję między przemocą regulowaną rytuałem (ofiara krwawa) a przemocą chaotyczną, która panuje na polu bitwy. Celem niniejszego wystąpienia jest nowe spojrzenie na ideologię przemocy w eposie. Szczególnie interesujący jest początek pieśni pierwszej (1.1-492). Epizod przypomina strukturą hymn homerycki do Apollona Delfickiego, w którym część narracyjna kończy się ofiarą i ustanowieniem kultu. Konflikt między kapłanem a Agamemnonem, przeniesiony za sprawą modlitwy na poziom działań istoty nadprzyrodzonej, może być zażegnany za sprawą działań rytualnych (ofiara), drugi konflikt, wywołany nierozwiązywalnym sporem o status Achillesa i Agamemnona prowadzi do trwałego kryzysu. Wydaje się, że napięcie między ofiarą jako praktyką regulującą przemoc, a niebezpieczeństwem wybuchu niekontrolowanej przemocy między ludźmi, jest ważnym elementem kultury greckiej okresu archaicznego. W interpretacji tych napięć pomagają narzędzia intelektualne dostarczane przez współczesną antropologię.

 

Wilczyński Marek, prof. dr hab. (UP, Kraków), Przez żołądek do władzy. Spustoszenie, głód i nacisk ekonomiczny jako narzędzia przemocy w okresie późnorzymskim

 

Przemoc, szczególnie ze strony barbarzyńców okresu Wędrówki Ludów łączona jest zazwyczaj z działaniami stricte militarnymi, grabieżą i mordami, jednak często przemoc kryła się pod działaniami ekonomicznymi. Skomplikowane manewry armii prowadzące do odcięcia przeciwnika od źródeł zaopatrzenia, świadome pustoszenie obszarów działań i przemarszów nieprzyjaciela, czy terror ekonomiczny polegający na odcinaniu dostaw surowców i żywności wykorzystywany do wymuszania ustępstw politycznych były równie skuteczne jak bezpośrednie działania militarne, a czasem nawet znacznie skuteczniejsze. Niewątpliwie mistrzem w zakresie takich form stosowania polityki przemocy był król wandalski Gejzeryk, jednak nie był on jedyny. Zarówno po stronie rzymskiej jak i barbarzyńskiej znaleźć można wiele przypadków stosowania nacisków ekonomicznych, czy „przemocy surowcowej” (może lepiej „zbożowej”) Porównanie i analiza tych przypadków będzie przedmiotem zgłoszonego referatu.

 

Wojciechowska Agnieszka, Topos przemocy i bezbożności w relacjach o podbojach perskich w Egipcie

 

Persowie podbili Egipt dwukrotnie, po raz pierwszy uczynił to Kambyzes w 525 r. p.n.e. oraz powtórnie Artakserkses III w 340/339 r. p.n.e. Podboje oraz ich czyny w Egipcie zostały przestawione w dwóch podobnych przekazach historycznych. Według Herodota po podboju Egiptu Kambyzes nie szanował prawa ani tradycji egipskich, zachowywał się jak szaleniec. Jednak źródła egipskie ukazują zupełnie inny obraz tego władcy jako faraona Egiptu. W Dziejach Herodot pisze, że najbardziej okrutnym i szokującym czynem jakiego się dopuścił Kambyzes było zabójstwo świętego byka Apisa. Z drugiej strony mamy zachowaną stelę z Serapeum, gdzie chowane były wszystkie święte byki Apisa, datowaną na szósty rok panowania Kambyzesa. Stela potwierdza, że byk zmarł śmiercią naturalną, co zostało uhonorowane przez władcę zgodnie z tradycją egipską.  

Plutarch i Elian w swoich dziełach przedstawiają historię Artakserksesa III zabijającego byka Apisa. W obu przypadkach są to historie apokryficzne, podobnie jak ta o Kambyzesie przedstawiona przez Herodota. Wiemy na pewno, że żaden byk Apis nie został zabity na rozkaz Artakserksesa III, ponieważ znaleziony został sarkofag Apisa, który żył w czasie panowania króla perskiego w Egipcie i zmarł dopiero za panowania Chababasza w 336 r. p.n.e.

Te dwie historie o Kambyzesie i Artakserksesie III należą do toposu literackiego przedstawiającego szalonego, świętokradczego króla. Jest jednak drobna różnica w ukazaniu tych dwóch władców przez źródła egipskie. Kambyzes został w nich przedstawiony jak dobry, prawowity władca, podczas gdy w źródła egipskie datowane na czasy Artakserksesa III i późniejsze (inskrypcje Petozyrysa i Dżedhora) wspominają Persów jako „obcych” lub „cudzoziemców”. Na steli Satrapy Artakserkses III nazywany jest nawet „wrogiem”. Ponadto program budowlany z czasów XXX dynastii polegający na budowie nowych lub odrestaurowaniu już istniejących świątyń egipskich został przerwany za panowania Artakserksesa III i wznowiony dopiero w czasie panowania dynastii macedońskiej w Egipcie. Artakserkses III na pewno starał się być prawowitym władcą Egiptu np. poprzez bicie monet z inskrypcją demotyczną, ale jak pokazują źródła egipskie nieskutecznie. Wydaje się, że elita egipska nie traktowała go jako prawdziwego króla Egiptu. Zwłaszcza, że krótko po śmierci króla perskiego w Egipcie wybuchł bunt na czele którego stanął rodzimy faraon – Chababasz.

 

Wolny Miron, dr hab. (UWM, Olsztyn), Przemoc polityczna w Kartaginie po roku 201 p.n.e. okoliczności wygnania Hannibala

 

W swoich rozważaniach autor wystąpienia wychodzi od zaprezentowania argumentów negujących specjalne pełnomocnictwa Hannibala nadane mu jakoby u schyłku drugiej wojny punickiej. Pełnomocnictwa te w nomenklaturze źródeł greckich zostały wyrażone jako strategos autokrator. Kwestia ta ma bowiem zasadnicze znaczenie dla (widocznej w źródłach narracyjnych) próby scedowania na Hannibalu odpowiedzialności za niekorzystny dla Kartaginy pokój zawarty z Rzymem w roku 201 p.n.e., a także dla rozwoju wydarzeń politycznych, które rozegrały się w punickim państwie po tej dacie. Autor skupia się zatem na analizie mechanizmu działania dawnej opozycji antybarkidyjskiej, która wedle źródeł rzymskich (Liwiusz, Appian) będzie w omawianym okresie wyrastała na istotną siłę polityczną. Zapytuje o formalno-prawny status Hannibala po roku 201 p.n.e, a także polityczne przesłanki jego działalności w Kartaginie, co w kontekście lektury tekstów źródłowych implikuje pytania o przemoc polityczną – jej skalę, a także możliwości rzymskich trawestacji źródłowych (wynikających z przesłanek propagandowych), prowadzących do przedstawienia zdeformowanego obrazu wydarzeń politycznych, w których Kartagińczyk uczestniczył. W opinii autora analiza powyższych zagadnień pozwala na dokładniejsze rozświetlenie problemu przyczyn banicji Hannibala.

 

Wypustek Andrzej, dr hab. (UWr. Wrocław), Zmarli jako heroes i jako biaiothanatoi: między heroizacją a demonizacją zmarłych w epoce grecko-rzymskiej

 

Przedmiotem mojego ewentualnego wystąpienia będzie próba wyjaśnienia zastanawiającego kontrastu, jaki zachodził w kulturze greckiej epoki hellenistycznej i w czasach Cesarstwa Rzymskiego między dwoma przeciwstawnymi koncepcjami na pośmiertnych losów zmarłych, którzy utracili życie skutkiem przemocy (biaeothanati/biaiothanatoi). Z jednej strony znajdujemy wówczas, zwłaszcza w poezji nagrobnej, liczne świadectwa idealizacji a nawet heroizacji osób zmarłych w młodym wieku, zwłaszcza żołnierzy poległych na wojnie na wojnie. Odgałęzienie tego rodzaju tradycji stanowiła koncepcja zmarłych w młodym wieku jako wybrańców bogów. Z drugiej strony w domenie grecko-rzymskiej magii szeroko rozpowszechniona była koncepcja, zgodnie z którą duchy przedwcześnie zmarłych gwałtowną śmiercią stanowiły niebezpieczne demony. W rezultacie w magii, a zwłaszcza na magicznych tabliczkach (defixiones) tacy zmarli cieszyli się szczególną popularnością jako potencjalne „narzędzia” zaklęć, wykonawcy zaklęć czarnej magii.

 

Zabłocki Jan, prof. dr hab. (UKSW, Warszawa), Furtum w świetle Nocy attyckich Aulusa Gelliusa

 

Furtum, czyli kradzież, to jeden z deliktów iuris civilis. W „Nocach attyckich” Gelliusa znajduje się sporo wzmianek na temat kradzieży, wiele spośród których zawiera cytaty z dzieł wybitnych jurystów. Gellius pisał o przepisach Ustawy XII Tablic dotyczących kradzieży nocnej i jawnej, cytował definicję furtum autorstwa Sabinusa, a także definicje furtum manifestum i nec manifestum oraz furtum oblatum. Antykwarysta zajmował się również kradzieżą używania przy depozycie i użyczeniu. W jego dziele można też znaleźć wzmianki na temat odpowiedzialności właściciela, z polecenia którego kradzieży dokonał niewolnik.

Krzyszczuk Łukasz, mgr (UWr. Wrocław), Konflikt pomiędzy Ezawem a Jakubem w egzegezie alegorycznej Hieronima ze Strydonu

 

Księga Abdiasza, licząca zaledwie 21 wersetów, jest najkrótszą księgą Starego Testamentu. Jest częścią większego zbioru ksiąg prorockich, określanego mianem dwunastu proroków lub proroków mniejszych. Ma układ stroficzny, jako że została napisana poezją; jedynie ostatnie trzy wersety można zaliczyć do prozy. Abdiasz prorokuje przeciwko Edomowi. Kraina ta, położona na południowy zachód od Izraela, wielokrotnie dawała się we znaki narodowi wybranemu. Edomici byli dla Izraelitów narodem bratnim. Według relacji biblijnej wywodzili się od Ezawa, syna Izaaka i brata Jakuba (por. Rdz 25, 30; Rdz 36, 8). Dlatego też Prawo Mojżeszowe nakazywało traktować mieszkańców górzystego regionu Seir^[1] z szacunkiem (por. Pwt 23, 7). Jednak Edomici nie zawsze zabiegali o pokojowe stosunki z Izraelem. Począwszy od wędrówki Izraelitów po pustkowiach podczas exodusu, kiedy to nie pozwolili im przejść przez terytorium swojego państwa (por. Lb 20, 14-21), aż po schyłek dziejów Królestwa Judzkiego, stosunki izraelsko-edomickie można określić jako wrogie. Punktem kulminacyjnym napięć pomiędzy potomkami Jakuba a potomkami Ezawa było zdobycie Jerozolimy przez wojska Nabuchodonozora II, kiedy to Edomici łupili miasta judzkie i wydawali uciekających Żydów Babilończykom^[2]. Księga Abdiasza obwieszcza wyrok Jahwe na potomków Ezawa za niesprawiedliwe traktowanie swego bratniego narodu w dniu jego klęski (Ab 1, 13). Miał ich spotkać taki los, gdyż nie tylko cieszyli się z nieszczęścia Judejczyków, ale także łupili ich, utrudniali im ucieczkę i wydawali w ręce wroga. Proroctwo Abdiasza piętnuje pychę Edomu, która, połączona z niesprawiedliwymi czynami jakich dopuszczał się on na Izraelu, doprowadzić go miała do upadku. Prorok kończy swoją księgę zapowiedzią odrodzenia Izraela oraz eschatologiczną obietnicą utworzenia królestwa Bożego. Księgę Abdiasza można podzielić na kilka części^[3]:

tytuł i wprowadzenie (werset 1);

ogłoszenie wyroku przeciwko Edomowi (wersety 2-4);

spustoszenie Edomu i jego całkowita zagłada (wersety 5-9);

uzasadnienie kary – opis wielkiej zbrodni Edomitów (wersety 10-14);

„dzień Jahwe” (werset 15);

sąd nad narodami i tryumf Izraela (wersety 16-18);

wymienienie posiadłości odrodzonego Izraela (wersety19-21a);

panowanie królestwa Jahwe w czasach eschatologicznych (werset 21b).

W 396 roku św. Hieronim napisał Commentaria in Abdiam. W tym dziele egzegetycznym syntetycznie objaśnił relacje izraelsko-edomickie odwołując się do biblijnego opowiadania o Jakubie i Ezawie, protoplastów obu zwaśnionych narodów. Referat stara sobie za cel ukazanie jak wyglądała alegoryczna lektura tekstu biblijnego mówiącego o przemocy jakiej dopuszczali się Edomici względem Izraelitów. Zostaną też ukazane źródła Hieronimowej egzegezy Księgi Abdiasza.

 

Kubala Agata, dr (UWr., Wrocław), Przedstawienia przemocy na tle seksualnym w sztuce starożytnej Grecji

 

Określenie „molestowanie seksualne” oznaczające akt przemocy na tle seksualnym, działanie słowem lub czynem wbrew woli napastowanej ofiary, pojawiło się po raz pierwszy w 1973 roku. Termin ten rozpowszechnił się w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, należy jednak zauważyć, iż sam akt ma znacznie starszy rodowód, pojawia się już bowiem w starożytnym Egipcie, w micie o Ozyrysie, którego elementem jest opowieść o walce Seta z Horusem.Mitologia starożytnej Grecji obfituje w opowieści o napastowaniu zarówno kobiet jak i młodych urodziwych chłopców, których podłożem jest, inaczej niż w egipskim micie, jedynie chęć zaspokojenia miłosnych żądz. Lubieżnymi napastnikami są w nich najczęściej Zeus lub bożek Pan. W sztuce greckiej, czerpiącej obficie z mitologii znajdujemy wiele takich przedstawień, pojawiają się w rzeźbie pełniej, reliefie czy malarstwie wazowym. Częstym motywem dekoracyjnym jest Zeus porywający Ganimedesa, pod postacią ludzką jak w znanej późnoarchaicznej grupie z Olimpii, czy pod postacią orła w grupie rzeźbiarskiej przypisywanej Leocharesowi. Niewielka terakotowa grupa z 1 połowy V wieku p.n.e. ukazuje ojca bogów porywającego Europę pod postacią byka. Równie lubieżny charakter posiadał Pan, którego przedstawiano ścigającego młodych pasterzy (np. krater dzwonowaty z około 470 r, p.n.e.) czy napastującego Afrodytę (grupa hellenistyczna Afrodyta z Panem i Erosem). Sztuka grecka zawiera również wyobrażenia satyrów molestujących hermafrodytów czy nimfy.

 

Kubiak Przemysław, dr (UŁ, Łódź), Porywczy Rzymianie i przypadkowi przestępcy – czyli o przestępstwach popełnionych w afekcie w antycznym Rzymie

 

Można gloryfikować osiągnięcia Rzymian na polu ustawodawstwa lub prawoznawstwa, a także podziwiać subtelności myśli prawnej jurystów, niemniej jednak społeczeństwo antycznego Rzymu pełne było przemocy, także tej domowej. Notoryczni zabójcy, bandy włamywaczy, czy też grupy zdeprawowanych dezerterów to tylko jedna strona przestępczości tamtych czasów. Z drugiej strony bowiem, tak jak i dziś, niejednokrotnie dochodziło do morderstw w przypływie niepohamowanego gniewu, a czasami, być może nawet częściej ze względu na wszechobecność wina w antycznym Rzymie ­ w stanie upojenia alkoholowego. Zakres odpowiedzialności sprawcy w takich przypadkach intrygował z pewnością najwybitniejszych jurystów oraz przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości tamtych czasów, „szarego obywatela” jednak interesowały głównie pikantne elementy stanu faktycznego oraz słuszność wymierzanej kary. Opinia społeczna na temat „zbrodni kuchennych” targana była z jednej strony wyrozumiałością dla ludzkich słabości, z drugiej zaś chęcią zemsty i odwetu za wyrządzone zło. Stosunek samych Rzymian zaś do przestępstw tego rodzaju odzwierciedlony został w literaturze pięknej, od pism filozofów i retorów po dzieła prozaików i poetów.

 

Leszka Mirosław J., prof. dr hab. (UŁ, Łódź), Wczesnobizantyński wzorzec uzurpatora (casus Focasa)

 

Celem referatu będzie przedstawienie wzorca wczesnobizantyńskiego uzurpatora na przykładzie Fokasa, który w roku 602 przejął władzę, usuwając cesarza Maurycjusza. Był on ukazywany jako uosobienie wszelkiego zła, źródło nieszczęść, które spotkało państwo bizantyńskie i jego obywateli. Przypisywano mu jak najgorsze cechy, wśród których najbardziej eksponowane jest w źródłach okrucieństwo i skłonność do przemocy. Najbardziej jaskrawym przejawem tych ostatnich było krwawe rozprawienie się z poprzednikiem i jego rodziną. Autorzy bizantyńscy zadbali również o to, by Fokas był uzurpatorem kompletnym, wskazując, że jego zła, okrutna natura uwidoczniała się w jego wyglądzie zewnętrznym. Scharakteryzowanie wizerunku Fokasa jaki odnajdujemy w źródłach zostanie wykorzystany do przedstawienia katalogu cech, które przypisywano bizantyńskim uzurpatorom. Podjęta zostanie również próba odpowiedzi na pytanie czemu Fokas zawdzięczał swoją złą sławę.

 

Ładoń Tomasz, dr (Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie), Przemoc jako element walki politycznej w Rzymie w okresie pierwszej wojny domowej

 

Spór między L. Korneliuszem Sullą a G. Mariuszem o dowództwo w wojnie z Mitrydatesem doprowadził do zaognienia sytuacji w Republice i w konsekwencji wybuchu pierwszej wojny domowej. W owym konflikcie Mariusza poparli popularzy, a Sullę optymaci. Obie zwalczające się strony dla przeforsowania własnych decyzji politycznych i ugruntowania swoich wpływów w państwie nie wahały się używać przemocy, posuwając się nawet do fizycznej eliminacji wrogów politycznych. Określenie skali i charakteru stosowanej w Republice przemocy jako elementu walki politycznej w latach 88 – 82 oraz jej oddziaływanie na funkcjonowanie ówczesnej rzymskiej sceny politycznej będzie głównym zadaniem autora niniejszego referatu.

 

Łoś Andrzej, prof. dr hab., Instytucjonalizacja przemocy jako przyczyna powstania państwa rzymskiego

 

Łuć Ireneusz, dr hab. (UMCS, Lublin), Sądownictwo wojskowe

 

Fakt pełnienia służby wojskowej w państwie rzymskim wywoływał określone skutki o charakterze prawnym. Rzymscy żołnierze i to zarówno w okresie republiki, jak i cesarstwa, uzyskiwali status absentes rei publicae causa, co było równoznaczne z ich formalnym oddzieleniem od obowiązków życia w cywilu. Służba w legionie niosła ze sobą zmianę sytuacji prawnej danej osoby. W praktyce stan „bycia żołnierzem” zmuszał do zaprzestania aktywności o charakterze ekonomicznym. Ograniczeniu ulegała władza zwierzchnika familijnego (patria potestas) wobec osób, które przyjęto do rzymskich oddziałów. Formalnie, żołnierze nie powinni uczestniczyć w życiu swoich rodzin. Co ważne, fakt pełnienia służby wojskowej nie był obojętny dla Rzymian również, jeśli chodzi o ich udział w sądach. I choć na okres wojny, już za republiki w państwie rzymskim było wprowadzane iustitium, tj. stan czasowego zawieszenia działalności wymiaru sprawiedliwości, to i tak żołnierze nie byli zupełnie wolni od procedury sądowej. W okresie cesarstwa, rzymscy wojskowi także mogli występować przed sądem w różnych sprawach i w różnym charakterze. Zdarzały się też sytuacje, kiedy to rolę sędziego pełnili nie tylko dowódcy, ale i oficerowie o niższej randze.

 

Madejski Paweł, dr (UMCS, Lublin), Agresywność Rzymian jako kategoria historiograficzna / Aggressiveness of the Romans as historiographic category

 

W naukowych polemikach poświęconych powodom rzymskich podbojów, rzymskiego imperializmu, wojen, często operuje się pojęciem „agresywności Rzymian”, często jeszcze dodatkowo opatrywanej przymiotnikiem „wrodzona”. Niniejsze wystąpienie analizuje użycie powyższej kategorii interpretacyjnej i jej przydatność.

 

Matusiak Patrycja, dr (UŚ, Katowice), Śmierć jako rodzaj przemocy w narracjach historiograficznych na przykładzie II wojny punickiej

 

Często pojawiająca się w relacjach wojennych śmierć zazwyczaj jest wynikiem przemocy wojennej, ale sama w sobie może być nośnikiem dodatkowego rodzaju przemocy, zwłaszcza tam, gdzie jej opis jest związany z użyciem szczegółowych czasowników. Typologia występujących w literaturze historiograficznej rodzajów śmierci począwszy od neutralnych czasowników oznaczających „zabić” przez już nacechowane, jak na przykład „mordować”, „zabijać z okrucieństwem”, do szczegółowych, np. spalenie, ścięcie, zabicie oszczepami, uduszenie itp. pokazuje, że o śmierci można było mówić na różne sposoby, często związane z tym, kogo dotyczyła relacja. W swoim referacie chciałabym przedstawić i porównać typologię śmierci zadawanych w konkretnym wycinku czasu i przestrzeni jednej wojny – drugiej wojny punickiej, zarówno przez Rzymian (z włączeniem opisów direptiones) oraz przez Kartagińczyków (opisywanych często przez pryzmat motywu crudelitas punica). Pozwoli to pokazać, jakim językiem mówiono o śmierci w czasie wojny i na ile podlegał on manipulacjom językowym.

 

Okoń Danuta, prof. dr hab. (USz., Szczecin), Przemoc tradycji. Uwagi o "dziedziczności" konsulatu

 

Olszaniec Szymon, prof. dr hab. (UMK, Toruń), Kompetencje prefekta praetorio Italii w zakresie procesu karnego

 

Prefekt był najwyższym rangą iudex ordinarius, tj. pełnił sądownictwo odwoławcze na terenie podległej mu prefektury. Ponadto cesarz delegował na niego szereg spraw z racji nadmiernego obciążenia; do kompetencji prefekta praetorio należały sprawy o zbrodnię obrazy majestatu. Z kolei jako sędzia pierwszej instancji prefekt wypowiadał się wyjątkowo. W wystąpieniu analizuję także najważniejsze ustawy zawarte w źródłach normatywnych skierowane do prefekta Italii w odniesieniu do prawa i procesu karnego.

 

Pałuchowski Adam, dr (UWr. Wrocław), Kreteńska aberracja? Czyli czy i dlaczego na Krecie w epoce klasycznej nie stosuje się kar cielesnych wobec niewolników?

 

W świecie greckich poleis, w odniesieniu do niewolnika, kara cielesna w postaci, zazwyczaj, pięćdziesięciu uderzeń batem była jak najbardziej regularną praktyką, na pewno w epokach klasycznej i hellenistycznej, być może również w czasach rzymskich. Zgodnie z powszechną wówczas wśród Greków opinią, stosowanie kar cielesnych wyłącznie wobec niewolników, a kar pieniężnych wobec osób wolnych, było wręcz jednym z wyznaczników kondycji niewolniczej (Demostenes 22.55/56 [adversus Androtionem]). Tymczasem słynne Prawo z Gortyny na Krecie z połowy V wieku p.n.e. (Inscriptiones Creticae IV 72) pokazuje nam sytuację pod tym względem absolutnie wyjątkową, ponieważ dla niewolników czy raczej ogólnie osób pozbawionych pełnej wolności nie przewiduje się w nim żadnych kar cielesnych, natomiast nakazuje się stosować kary pieniężne, tyle że wyższe niż w przypadku osób wolnych. W referacie autor postara się wykazać najpierw, że tego rodzaju aberracja, jeśli iść za Arystotelesem (Pol. 1264a.17–27 i 1269a.34/1269b.12), dotyczyłaby nie tylko samej Gortyny, ale i innych poleis na wyspie, przynajmniej w V i IV wieku p.n.e., wielce prawdopodobne że i w wieku następnym (Chaniotis 1996 C I.2 nr 18 [ICret I.16 1]). W drugiej kolejności wskaże kilka przyczyn takiego stanu rzeczy, przy czym niektóre z nich należałoby wywieść z przeszłości mykeńskiej, o ile nawet nie minojskiej wyspy.

 

Piegdoń Maciej, dr (UJ, Kraków), Chłosta mieszkańca z Como a sprawa statusu tej osady

 

W 59 r. Cezar sprowadził do Como w Galii Przedalpejskiej, kolonii latyńskiej od 89 r., pięć tysięcy osadników. Akcję tę podjął jako namiestnik trzech prowincji, które uzyskał na mocy lex Vatinia i wszystkie działania podejmował właśnie na mocy tej ustawy. Sprowadzenie kolonistów oznaczało być może także utworzenie nowej osady, a mianowicie kolonii rzymskiej – Novum Comum. Działanie to wpisywało się w politykę Cezara wobec Cisalpiny, który zamierzał ludności tego regionu nadać obywatelstwo rzymskie. W 51 r. optymacki konsul M. Klaudiusz Marcellus, zwolennik Pompejusza, rozkazał wychłostać obywatela Novum Comum za bezprawne posługiwanie się obywatelstwem. Działaniem tym chciał pokazać, że kwestionuje on władzę i akty prawne Cezara. Chciał także uderzyć w popierających namiestnika mieszkańców Cisalpiny. To prowokacyjne zastosowanie przemocy przez konsula jest niezwykle istotne dla ustalenia statusu osady w Como utworzonej właśnie przez Cezara.

 

Pierzak Damian, mgr (UŚ, Katowice), Agitatus Orestes. Retoryczna argumentacja na podstawie matkobójstwa w Mowach Cycerona

 

Zwieńczenie Orestei Ajschylosa stanowiło dramatyczną opowieść etiologiczną o początkach Areopagu, będąc jednocześnie głosem poety w odwiecznej dyskusji nad relacjami pomiędzy zbrodnią i karą. Nic dziwnego, że również sceniczne adaptacje tego wątku dziejów rodu atrydzkiego cieszyły się dużą popularnością w Rzymie republikańskim. Powodem takiego stanu rzeczy, obok wszelkich względów artystycznych, była z pewnością swoista retoryczność historii Orestesa. Do jego losów niejednokrotnie odwołuje się w swoich publicznych wystąpieniach Cyceron, a w jego rękach exemplum mitologiczne staje się elementem argumentacji extra causam. Celem referatu jest przedstawienie, czemu służyły te nawiązania w poszczególnych mowach oraz jakie były prawdopodobne inspiracje Arpinaty. Okazuje się bowiem, że choć ten typ argumentu ex fabulis należał do kanonu szkolnego właściwie od czasu Demostenesa, Marek Tulliusz potrafił wykorzystywać jego potencjał na wiele różnych sposobów.

 

Proc Bartłomiej, mgr (KUL, Lublin), Kary perskie (Plu. Art. 14-17) prawda czy fikcja literacka?

 

Proponowany referat skupiać się ma na opisie trzech niezwykle brutalnych kar, które miały zostać wykonane na zaangażowanych w śmierć Cyrusa Młodszego. Celem referatu jest próba ustalenia czy kary opisywane przez Plutarcha są fikcją literacką czy też opisują realnie wykonywane wyroki.

Referat będzie składał się z trzech części. Przedstawienia opisu kar: pierwsza to osławiona w starożytności „kara koryta”, druga polegała na oskórowaniu oskarżonego i wbiciu na pal, trzecia zaczynała się od długotrwałych tortur, po czym następowało wydłubanie oczu i wlanie roztopionej miedzi do uszu. Druga część dotyczyła będzie realnych możliwości zastosowania takich kar. Nieodzowną pomocą okazuje się artykuł B. Jacobsa, który przeprowadził konsultacje medyczne dotyczące opisywanych kar i przyczyn zgonu skazanych. Jednak jego praca nie jest pełnym ujęciem tematu, a sam autor nie bierze pod uwagę tak oczywistych kwestii jak fakt, że aby roztopić miedź należy ją rozgrzać do ponad 1000 stopni Celcjusza, do czego potrzebne były już piece hutnicze. Trzecia część poświęcona będzie innym świadectwom dotyczących podobnych kar: ich genezy, wykorzystania i tradycji w jakiej się wspomina o nich. Szczególnie podkreślona zostanie tutaj rola danej kary w narracji i kontekst literacki. Ostatecznie po przeanalizowaniu wszystkich „za i przeciw” zostanie podjęta próba odpowiedzi na pytanie, czy opisywane kary rzeczywiście istniały i czy zostały wykonane w okolicznościach, o jakich wspomina Plutarch.

 

Rogosz Norbert, dr hab. (UŚ, Katowice), Zastosowanie przemocy w walkach politycznych w Rzymie w 59 r. przed Chrystusem

 

Wydarzenia, które miały miejsce w Rzymie w 59 r. przed Chrystusem w pierwszej kolejności kojarzone są z bardzo intensywnymi rozgrywkami politycznymi, wiążącymi się z walką o władzę w Republice między skupioną w senacie arystokracją senatorską o optymackiej orientacji a opozycyjnymi wobec niej politykami, kierowanymi przez nich ugrupowaniami oraz wspierającymi ich ekwitami i mieszkańcami stolicy z niższych warstw społecznych, do których doszło w pierwszych miesiącach konsulatu G. Juliusza Cezara i M. Kalpurniusza Bibulusa. W rezultacie owych walk politycznych w Rzymie nastąpiła wtedy zmiana układu sił. Kierowani przez Bibulusa i wspomagającego go M. Porcjusza Katona optymaci utracili bowiem władzę w państwie. Przejęli ją natomiast G. Juliusz Cezar, współpracujący z nim Gn. Pompejusz i M. Licyniusz Krassus oraz popierające ich siły polityczne.

W trakcie wspomnianych walk o władzę obydwie strony, oprócz propagandy, przemyślanej i dostosowanej do ówczesnej sytuacji strategii politycznej oraz taktyki, stosowały także przemoc. Celem autora referatu jest więc omówienie takich zagadnień jak: przyczyny jej zastosowania oraz momenty, sposoby i zakres jej wykorzystania przez zwalczające się obozy. Ponadto wyeksponowanie tych polityków i ugrupowań, które na jej zastosowanie się zdecydowały.

 

Sińczak Tomasz, mgr, Rywalizacja Bizancjum i Iranu sasanidzkiego na zachodnim Kaukazie w latach 518 – 527

 

W VI wieku po Chrystusie rywalizacja między Cesarstwem Rzymskim a Persją o panowanie nad zachodnią częścią Euroazji osiągnęła apogeum. Oba zwaśnione mocarstwa przez przeszło trzy stulecia trudnego sąsiedztwa wypracowały ostatecznie cele swojej polityki wobec konkurenta i przy użyciu ogromnych sił i środków dążyły do ich realizacji. Persja dążyła do gospodarczego uzależnienia od siebie Cesarstwa poprzez trwałe przejęcie kontroli nad strategicznymi szlakami handlowymi prowadzącymi z Bliskiego Wschodu do Półwyspu Indyjskiego, wysp południa Azji i Chin. Strategia wzajemnego osaczania konkurenta poprzez uzależnianie od siebie państw buforowych leżących między walczącymi kolosami jest szczególnie widoczna na przykładzie Iberii i Lazyki. W czasie panowania Justyna I i Kawada doszło na tym obszarze do serii militarnych starć oraz dyplomatycznych zabiegów zmierzających do przejęcia kontroli nad tym strategicznie położonym obszarem. W Ktezyfoncie zdawano sobie sprawę, że przejęcie kontroli nad tymi krajami pozwoli Persom na utworzenie floty na Morzu Czarnym. Okręty z łatwością stałyby się narzędziem nacisku na Bizancjum, którego stolica leżałaby w militarnym zasięgu Króla Królów. Justyn był tego świadom i wysyłał na Zachodni Kaukaz coraz to nowe armie. Decyzje personalne podjęte przez Konstantynopol w latach dwudziestych VI wieku walnie przyczynią się do rozwoju sytuacji w czasach panowania Justyniana.

 

Sitek Bronisław, prof. dr hab. (SWNS, Warszawa), Stosowanie kary chłosty jak środka dydaktycznego w antycznym Rzymie. Współczesne refleksje

 

Świat Starożytny, wbrew obecnie forsowanym poglądom, był rzeczywistością dość dobrze uporządkowaną. Jednym z przejawów tego było wprowadzenie prawie powszechnej edukacji dzieci, przynajmniej naukę czytania i pisania. Istotnym elementem procesu edukacyjnego były metody edukacyjne. Jedną z nich jest była chłosta czy po prostu bicie uczniów. Niejednokrotnie płacz bitych uczniów, co dla sąsiadów takich szkół stanowiło pewną uciążliwość. Przedmiotem pracy jest analiza źródeł literackich i prawniczych pod kątem zbadania sposobu regulacji oraz rozmiaru stosowania kary chłosty, jej skutków dla edukacji i dla sfery cielesnej ucznia. Dodatkowo, w pracy znajdą się współczesne poglądy dotyczące stosowania kary chłosty czy bicia dzieci w procesie edukacji. Celem takiego porównania jest uświadomienie, że współczesnych ocen stosowania tej kary, budowanej na koncepcji praw człowieka, nie można przenosić do świata antycznego, w którym tej koncepcji nie znano.

Dawidowicz-Polak Justyna, mgr (UPH, Siedlce), Kommodus – zły cesarz? Obraz przemocy w Historia Augusta na przykładzie biografii cesarza Kommodusa

 

W Historia Augusta, zbiorze biografii cesarzy rzymskich, obejmujących żywoty od Hadriana do Numeriana, można znaleźć opisy przemocy w różnych jej aspektach: prawno-politycznym (prześladowania przeciwników politycznych, utrzymanie ładu, wojny), religijnym (składanie ofiar ze zwierząt), rozrywkowym (uprawianie brutalnych sportów) oraz seksualnym (gwałty, molestowanie seksualne).

Wszystkie te aspekty przemocy pojawiają się także w biografii cesarza Kommodusa (Marcus Aurelius Commodus Antoninus 161-192), któremu autor Historia Augusta przypisuje wszelkiego rodzaju zbrodnie i występki (gwałty, prześladowania przeciwników politycznych, morderstwa, rozboje, rozpasanie seksualne) oraz życie w niewyobrażalnym luksusie. Topos tyrana, zastosowany przez biografistę, wskazuje na to, z jakich źródeł korzystał autor Historia Augusta oraz na jego polityczny światopogląd i motywy, jakimi kierował się, portretując Kommodusa jako „złego cesarza”.

 

Dąbrowski Maciej H., mgr (UWr., Wrocław), Motyw literacki zabójstwa przy ołtarzu w Eneidzie w kontekście ofiary krwawej

 

Czytając Wergiliuszową Eneidę wielokrotnie można natknąć się na motyw zadawania bohaterowi śmierci przy ołtarzu. Chciwy Pigmalion, któl Tyru, właśnie w takich okolicznościach pozbawia życia Sycheja, swego szwagra i męża Dydony. Trojański kapłan Laokoon, który właśnie składał ofiarę z byka, zostaje zabity przez węże i niejako sam staje się ofiarą. Król Priam ponosi śmierć z ręki Pyrrusa, który zawlókł władcę Troi przed ołtarz. To tylko niektóre z tego typu przedstawień w omawianym dziele. W swoim wystąpieniu zamierzam je zebrać i zestawić. Postaram się również prześledzić ich związek ze składaniem ofiary krwawej dokonując analizy wykorzystanych środków środków stylistycznych (w szczególności typowej metaforyki), figur retorycznych, wykorzystanego słownictwa (również z uwzględnieniem etymologii), zastosowań kompozycyjnych czy sposobów prowadzenia narracji.

 

Dobrzański Marek, mgr (UWr., Wrocław), Doświadczenie przemocy w życiu mieszkańców poleis hellenistycznej Tesalii

 

Celem wystąpienia jest przedstawienie i analiza różnych rodzajów aktów przemocy w życiu mieszkańców poleis hellenistycznej Tesalii oraz skutków, jakie akty przemocy, zagrożenie nimi oraz środki zapobiegawcze niosły dla indywidualnych losów i dla społeczności regionu. Tesalia, wraz z przyległymi terytoriami perioików i doliną Spercheiosu, jako region oddzielający Macedonię od innych regionów Grecji i będący w zmieniających się i często skomplikowanych stosunkach z działającymi na jej terenie strukturami politycznymi, była teatrem działań wojennych o różnym charakterze. Zachowane źródła epigraficzne poświadczają spektrum zagrożeń nie tylko dla całych społeczności, ale i w jednostkowych przypadkach. Na przykład, grabież, porwanie w niewolę, zagrożenie w czasie podróży czy służby wojskowej, oraz działania zapobiegawcze towarzyszyły mieszkańcom Tesalii w różnych sferach życia i miały konsekwencje dla działań podejmowanych przez społeczności tesalskie.

 

Faszcza Michał Norbert, dr (UW, Warszawa), Przemoc symboliczna jako forma utrzymywania dyscypliny w republikańskiej armii rzymskiej

 

Rzymska dyscyplina wojskowa jest zazwyczaj badana przez pryzmat regulacji prawnych oraz – w mniejszym zakresie – faktycznych relacji panujących w obrębie rzymskich sił zbrojnych pomiędzy różnymi kategoriami żołnierzy. Tymczasem sformułowana przez Pierre’a Bourdieu koncepcja „przemocy symbolicznej” zdaje się mieć szerokie zastosowanie względem armii republikańskiej, w której surowość disciplina militaris nigdy nie osiągnęła wysokiego poziomu, co wymuszało budowanie posłuszeństwa w oparciu o inne czynniki. Najważniejszym z nich było przeniesienie hierarchii społecznej na hierarchię legionową, włączywszy w to mechanizmy przyznawania awansów. Innym aspektem była próba wytworzenia swoistego obrazu legionów, jako posłusznych wykonawców woli rządzących, przy jednoczesnym piętnowaniu w literaturze wszelkich prób wykazywania inicjatywy oddolnej. Okres schyłku republiki ostatecznie wykazał nieskuteczność tych zabiegów, co wymusiło redefinicję koncepcji formowania sił zbrojnych, wraz z zastosowaniem nowych narzędzi służących utrzymywaniu dyscypliny, nie wyłączając dalszego stosowania przemocy symbolicznej.

 

Filipczak Paweł, dr (UŁ, Łódź), Topografia konfliktów społecznych w Antiochii nad Orontesem (IV-VI w. n.e.)

 

Różne formy przemocy fizycznej kształtowały relacje między władzami a mieszkańcami oraz między różnymi grupami religijnymi żyjącymi w Antiochii, w jednym z największych miast świata antycznego. Podpalenia, grabieże, dewastacje, obalanie posągów, to cechy przemocy fizycznej wymierzonej przeciwko aktualnym wrogom oraz miejscom przez nich zajmowanym. Pojedyncze akty bandytyzmu oraz – zdecydowanie lepiej opisane w źródłach – masowe wystąpienia ludności wybuchały i toczyły się w różnych punktach miasta. Czy można zatem na planie Antiochii wskazać te miejsca, w których przemoc fizyczna stanowiła najczęstsze zjawisko, zarazem poważne zagrożenie dla ładu publicznego? Czy w obliczu przemocy ogarniającej przestrzeń publiczną ulegała destrukcji integralność krajobrazu miejskiego? Jak dalece przemoc fizyczna wpływała na charakterystyczny dla społeczeństwa antycznych miast stały rytm zachowań i czynności, przypisanych do konkretnych dzielnic, ulic czy gmachów? W topografii późnoantycznej Antiochii można wyróżnić kilka charakterystycznych miejsc i regionów. Czy wśród nich istniały miejsca szczególnie niebezpieczne, szczególnie często doświadczane wystąpieniami miejscowej ludności? Przekazy źródłowe, różnej proweniencji i różnej jakości, pozwalają podjąć próbę odpowiedzi na postawione wyżej pytania i analizę tematu związków topografii miejskiej z buntami ludności miejskiej.

 

Fragkaki Mary, (National and Kapodistrian University of Athens), Violence as justice in Cleon's speech (Thuc. 3.37-50)

 

The aim of this paper is to examine how the issue of the violence can be presented by Cleon as an issue of justice in the case of the debate of Mytilene. The Athenian authority was identified by Cleon with a tyranny; as a result, the issue of violence is a fundamental part of that kind of domination. When the Athenians first met to decide about the fate of Mytilene, Cleon had persuaded to put the adult males to death and to enslave the women and the children. However, the next day the Athenians changed their minds and thought that they should put everyone to death not just the guilty, harsh and excessive. At the second meeting of the Assembly, Cleon defended his original proposal and in his attempt to persuade the Athenians, he presented the violent punishment as just and politically appropriate and argued that the political expediency ought to be preferred over justice. In addition to this, Cleon is described as the most violent (βιαιότατος). Using Cleon’s method, the Athenian leadership was to be maintained by fear. Cleon not only is without moderation, but is unwise as well. The tyrant city i.e. Athens, as Cleon said, must guard itself against its subjects’ hatred by asserting force. Cleon explains what this means: it is only by inflicting exemplary punishment on the Mytileneans that the Athenians will deter further revolt in the empire. He sums up this violent policy with great succinctness in his parting injunction (Thuc. 3.40.7): punish them as they deserve, and teach your other allies by a striking example that the penalty of the rebellion is death. Thus, the other function of his violent politics is preventive, as it discourages every future defection because the allies know that the punishment will be their total disaster and death.

 

Gorzkiewicz Natalia, mgr (UZG, Zielona Góra), Agryppina Młodsza. Portret krwawej władczyni

 

Warto przyjrzeć się postaci Julii Agryppiny Młodszej, urodzonej w 15 roku n.e. w germańskim mieście i rzymskiej Twierdzy. Zgłębiając źródła historyczne wyłania się obraz matki, walczącej o władzę dla syna. Dla osiągnięcia tego celu poświęciła życie, obmyślając plany, snując intrygi, czyhając na okazje i wykorzystując je. Popełniała czyny okrutne, choć w czasach ówczesnych walka o władzę była czymś zwyczajnym, powielającym się wielokrotnie schematem, a mordy członków rodziny dla osiągnięcia korzyści były częste. Sama Agryppina przeżyła unicestwienie niemal całej jej rodziny: otrucie ojca, zesłanie i śmierć matki oraz dwóch starszych braci, w późniejszym czasie wyrok na jej siostrze Liwilli. W końcu udało jej się doczekać chwili, by jedyny syn został cesarzem.

Wielu widzi w niej tą, która pragnie władzy także dla siebie. Trudno odpowiedzieć na pytanie, jakie były rzeczywiste żądze Agryppiny. Można jednak pokusić się o stwierdzenie, iż chciała tylko dopomóc Neronowi w pełnieniu tak ważnej funkcji. Sądziła, że syn jej będzie idealnym władcą, a decyzję jego będą podobne do tych, które sama by podjęła. Dostrzegając jego błędy i zainteresowanie dla miłostek oraz rozrywek chciała władzy dla siebie. Jedno jest pewne Agryppinie, córce Germanika, siostrze Kaliguli, żonie Klaudiusza i matce Nerona nie można odmówić energicznej i dynamicznej postawy, trafności i szybkości w podejmowaniu decyzji oraz determinacji w dążeniu do celu, której niejeden mógłby jej pozazdrościć. Sprzyjające okoliczności, które bez wątpienia potrafiła wykorzystać świadczą o cechującej ją męskości i odwadze i doprowadzają do wątpliwości czy dynastia, z której wywodziła się Julia rzeczywiście nie była przeznaczona do tego, w co tak mocno wierzyła Agryppina, do tego, by rządzić.

 

Gryksa Edyta, mgr (UŚ, Katowice), Tortury w kulturze starożytnego Rzymu

 

Historia tortur bierze swój początek już w czasach starożytnych. Jako kwestia codzienna były one niejednokrotnie oficjalnie ujęte w systemach prawnych poszczególnych cywilizacji. W starożytnym Rzymie stosowane były m.in. wobec skazanych na śmierć więźniów, gladiatorów oraz podejrzanych o zdradę wyzwoleńców. Tortury były również środkiem dowodowym w rzymskich procesach, przy czym wykonywać można je było wyłącznie w stosunku do niewolników. Spośród najbardziej znanych tortur źródła rzymskie wymieniają m.in. wyciąganie kości ze stawów za pomocą sznurów (fidiculae) i przykładanie do nagich boków rozżarzonych blach (lamina). Ponadto znane są również liczne przypadki ukrzyżowań, wbijania na pal, łamania kołem, zgniatania czy damnatio ad bestias. Celem referatu będzie omówienie wybranych form tortur stosowanych przez starożytnych Rzymian w oparciu o fragmenty tekstów autorów antycznych.

 

Grzesik Dominika, mgr (UWr., Wrocław), Jak Etolowie zdobyli Delfy – dominacja Związku Etolskiego w Delfach w latach 321-188 p.n.e.

 

Dominacja Związku Etolskiego w Delfach trwała ponad sto lat, rozpoczynając się po wojnie lamijskiej, osiągając szczyt po inwazji Celtów, a kończąc wraz z nadejściem Rzymu i podpisaniem pokoju w Apamei. W trakcie etolskiej supremacji ustanowiono specjalnych urzędników – epimeletai – którzy stali na straży etolskich interesów, zreorganizowano panhelleńskie zawody Soteria, a po najeździe Celtów w 279 r. p.n.e. Etolowie otrzymali dwa dodatkowe głosy w Radzie Amfiktionii, stając się hegemonami w Radzie i w polis. W niniejszym referacie wykazane zostanie, iż niegdyś najsławniejsze greckie sanktuarium, o którego suwerenność stoczono IV święte wojny, w czasach hellenistycznych znalazło się pod czyimś ciągłym panowaniem. W przypadku Delf czasów hellenistycznych przemoc przybrała form trwałej dominacji politycznej, najpierw macedońskiej, potem etolskiej i rzymskiej. Jednym z celów prezentacji będzie próba wykazania, w jaki sposób polis Delfijczyków walczyła o własną niezależność w latach 321-188 p.n.e.

 

Janiszewska-Sieńko Daria, dr (UZG, Zielona Góra), Kary i sankcje polityczne wobec potępionych przeciwników politycznych w czasach Sewerów

 

W swoim wystąpieniu chciałabym przede wszystkim ukazać w jaki sposób władcy z dynastii Sewerów rozprawiali się ze swoimi politycznymi wrogami, ze szczególnym naciskiem na praktykę tak zwanego damnatio memoriae. Przyjrzę się głównie konsekwencjom zastosowania tej praktyki w sztuce, numizmatyce, czy epigrafice. Skupię się w dużej mierze na panowaniu cesarza Karakalli i na jego próbach zatarcia pamięci o potępionych członkach rodziny.

 

Jundziłł Juliusz, prof. dr hab., Przemoc domowa w powieściach czasów rzymskich

 

Analizie zostaną poddane powieści Petroniusza i Apulejusza w porównaniu do greckojęzycznych Ksenofonta z Efezu, Charitona, Longosa, Tatiosa i Heliodora odnośnie różnych form przemocy w związkach małżeńskich i paramałżeńskich oraz w życiu rodzinnym.

 

Kalinowski Damian, mgr (KUL, Lublin), Przemoc losu w Sofoklesowej interpretacji dziejów Edypa

 

Zasadnicza treść propozycji referatu wpisuje się w pracę nad rozprawą doktorską, której ‘wstępny’ temat brzmi: „Tragedie Sofoklesa jako źródła historyczne do dziejów Grecji w V w. p.n.e.” Projekt referatu zakłada więc swoistą hermeneutykę dziejów rodu Edypa, opracowaną w oparciu o sztuki tragiczne Sofoklesa, którą można odczytać co najmniej na dwóch płaszczyznach: a)jako dramat egzystencjalny tego rodu, który stał się ofiarą Losu i dąży samoistnie do samozagłady; b)jako poetyckie rozumowanie per analogiam – kazirodztwo i bratobójstwo odczytane w kontekście wojny peloponeskiej (431-404). Król Edyp powstał bowiem w początkowym okresie tego panhelleńskiego konfliktu, a Edyp w Kolonos w roku 406 p.n.e. W ten sposób Sofokles stworzył swoiste metapolityczne ramy tego konfliktu, którego był świadkiem jako starzec, pomiędzy 65-tym a 90-tym rokiem swego życia (czyli od 431 do 406 r. p.n.e.), dojrzewając do jego zrozumienia, które ujął w formę dwóch wyżej wspomnianych tragedii. Ich zapowiedź stanowiła wystawiona około 10-ciu lat przed konfliktem Antygona. Zatem dzieje rodu Edypa mogły stanowić za podstawę do refleksji filozoficzno-politycznej (człowiek jako agens przemocy) i teologiczno-politycznej (człowiek jako patiens przemocy) dla współczesnych Sofoklesowi Ateńczyków.

 

Kluczek Agata, dr hab. (UŚ, Katowice), Motyw „Sabinae” i sceny przemocy w mennictwie rzymskim

 

Rozważania w referacie osnute będą wokół motywu porwania Sabinek, który w wyobrażeniach na rzymskich monetach, medalionach i kontorniatach przybrał kilka formuł ikonograficznych. Na przestrzeni ponad 300 lat były one tylko sporadycznie użytkowane, co stanie się pretekstem do prób odnalezienia sensu takich przywołań scen przemocy z dziejów legendarnego Rzymu. Ponadto ikonograficzne ujęcie tytułowego motywu zostanie porównane z innymi tematami wyrażającymi w mennictwie rzymskim temat przemocy.

 

Kochanek Piotr, prof. dr hab. (KUL, Lublin), Antyczne synonimy przemocy jako topos w kartografii średniowiecznej

 

Celem referatu jest przedstawienie wybranych antycznych (grecko-rzymskich) antropo- i zoomorficznych synonimów przemocy, które pojawiają się w formie schematów graficznych na mapach średniowiecznych. Dzięki graficznemu wyobrażeniu przemoc zostaje w kartografii średniowiecznej z jednej strony “ukonkretniona”, z drugiej zaś dokładnie zlokalizowana. Lokalizacja ta podkreśla prawie zawsze moment odseparowanie od ówczesnej cywilizacji europejskiej. W ten sposób mapa niejako uspakaja widza, dając mu poczucie bezpieczeństwa i swego rodzaju kontroli nad źródłami przemocy. W konsekwencji powstaje klarowna struktura świata, którą można racjonalnie interpretować i stosunkowo łatwo zrozumieć. Jest to swoista obrona przed lękiem bezkresnych, niezbadanych przestrzeni, z których może przybyć wróg. Jest to jednocześnie próba kategoryzacji potencjalnego wroga i rodzaju zagrożenia jakie może z sobą przynieść. W szerszym aspekcie jest to próba wyciszania strachu przed zagrożeniem jako takim. W tym sensie wspomniane wyżej graficzne toposy spotykane w kartografii średniowiecznej są efektem transformacji antycznych synonimów przemocy rozumianej głównie jako zagrożenie zewnętrzne. Jest to zarazem odwołanie się do pewnego typu doświadczenia historycznego, którego znajomość sugeruje remedium na potencjalne lub aktualne zagrożenie.

 

Komar Paulina dr, Pietruszka Wojciech dr, Wypijewski Igor dr, (UWr. Wrocław), Rzymska przemoc ekonomiczna?

 

Przedstawiona przez organizatorów konferencji idea przemocy w świecie antycznym, sprowokowała nas do refleksji nad rzymską przemocą ekonomiczną. Koncept ten nie jest budowany wyłącznie w oparciu o analizę źródeł narracyjnych (najczęściej bagatelizujących zagadnienia o charakterze gospodarczym), lecz materiał źródłowy o charakterze hybrydowym lub stricte archeologicznym. Takie zróżnicowane podejście metodologiczne spowodowało, że za punkt wyjścia do weryfikacji (lub falsyfikacji) hipotezy o rzymskiej przemocy ekonomicznej przyjęliśmy analizę źródeł, które dokumentują obrót winem – jednym z najważniejszych produktów spożywczych. Najważniejszą kategorię źródłową stanowią tu amfory – źródła dobrze opisane i występujące w długich seriach. Fundamentalne znaczenie dla poznania zjawiska posiadają tu zagadnienia związane z ich zmieniającą się typologią oraz morfologią, siecią ich dystrybucji oraz z personelem występującym w aparacie epigraficznym. Jako, że za punkt wyjścia przyjęliśmy zdanie Pliniusza Starszego, iż moment upadku Kartaginy i Koryntu byłby początkiem auctoritas wina italskiego, szczególnej analizie poddamy amfory z terenów Morza Jońskiego, Adriatyckiego i Egejskiego.

 

Komorowska Joanna, dr hab. (UKSW, Warszawa), The notion of biaion in ancient ethics (with an emphasis on Aristotle)

 

Notions of constraint, enforcement, externally imposed necessity play an significant part in the ancient philosophy, particularly where debates on individual freedom and responsibility are concerned. As a result, to outline the importance of the concept in the philosophical discourse appears a logical step toward the reconstruction of the notion of bia in the ancient sources: just to note, in Plato’s Timaeus, matter is portrayed as forcibly constrained, its stability enforced by the Demiourge. For the purposes of the contribution, however, I shall limit myself to the the systematic account of Aristotle in his Ethica, with only a few references to the later tradition. The Aristotelian concept of biaion, and the related discussion in EN III reflects the anxiety concerning constraint with its many forms, and will, to a considerable extent, shape the later discussion of responsibility.

 

Kompa Andrzej, dr (UŁ, Łódź), Wojsko na ulicach późnoantycznego Konstantynopola

 

W mieście, które najpierw było jedną z cesarskich rezydencji, a potem wzrastało do pozycji Nowego Rzymu i niekwestionowanego centrum wschodniego cesarstwa, obecność wojska – zarówno szeregowych żołnierzy, jak i dowódców – nie może dziwić. Zamierzeniem niniejszego wystąpienia jest zatem nie tyle ustalanie, kiedy i na jakich zasadach wojskowi pojawiali się w mieście, za panowania których monarchów pojawiały się podmiejskie i stołeczne garnizony, ustalanie ich liczebności itp. Interesujące wydaje się raczej to, jaki był społeczny odbiór obecności militarnej w stolicy, jak mieszkańcy czy też elita konstantynopolitańska reagowała na działania i egzystencję armii w cesarskim mieście. Szczególnie wartościowe wydaje się wyselekcjonowanie do tak postawionego problemu źródeł stricte konstantynopolitańskich, tj. takich których autorzy od lat – bądź nawet od urodzenia – żyli w mieście nad Bosforem. Porównywany materiał źródłowy obejmuje pierwsze trzy stulecia Konstantynopola.

 

Kowalski Henryk, dr (UMCS, Lublin), Vis publica w Rzymie w okresie schyłku Republiki. Organizacja i metody

 

Przemiany gospodarcze, społeczne, polityczne i kulturowe, które nastąpiły w Rzymie na przełomie II i I wieku p.n.e. spowodowały wzrost walk wewnętrznych i konfliktów społecznych, które nasiliły się szczególnie w okresie schyłku republiki, kiedy to walka o władzę między stronnictwami i ugrupowaniami politycznymi (factiones) oraz poszczególnymi politykami zaczęła przybierać formy stosowania siły.

Sposoby wywierania zbrojnej presji były dość zróżnicowane. Wykorzystywano do tego celu m.in. armie i weteranów. Dotyczyło to nie tylko bezpośredniej interwencji zbrojnej, ale także naciski podczas zgromadzeń, zwłaszcza wyborczych, w których mogli uczestniczyć także żołnierze. Inną formą było wykorzystanie prywatnych orszaków złożonych z amici i klientów lub płatnych tzw. sectatores. Od końca lat 60-tych pojawiają się zbrojne oddziały, wykorzystywane przez polityków do nacisków i walk bezpośrednich. W tym okresie formy przemocy stosowały również kolegia. Jeszcze inną formą vis było prowokowanie i podburzanie tłumu celem wywołania zamieszek.

Konsekwencją było wyodrębnienie crimen vis spośród innych przestępstw oraz powołanie specjalnego trybunału sądowego: quaestio de vi. Spowodowało to wzrost ilości procesów karnych z oskarżenia de vi publica.

 

Królczyk Krzysztof, dr hab. (UAM, Poznań), Hic finis Antoninorum nomini in re publica fuit. Śmierć cesarza Heliogabala i potępienie jego pamięci

 

Heliogabal (właściwie Varius Avitus) objął władzę w Imperium Romanum w dniu 16 maja 218 r., przybierając oficjalnie imię M. Aurelius Antoninus. Był najmłodszym z dotychczas samodzielnie panujących cesarzy rzymskich: w chwili proklamacji liczył zaledwie 14 lat. Czteroletnie rządy Heliogabala, które zapisały się nadzwyczaj źle w zbiorowej pamięci Rzymian, zakończyły się tragicznie: cesarz został zamordowany w dniu 11 marca 222 r. w pałacu na Palatynie. Ciało Heliogabala zostało sprofanowane: po odcięciu głowy wleczono je na hakach przez centrum Rzymu, a następnie wrzucono do kanału, by z nurtem Tybru spłynęło do morza. Natychmiast po udanym zamachu dokonano również potępienia pamięci znienawidzonego władcy. Senat wydał decyzję, by z dokumentów i napisów, na których widniało jego imię, usunąć człon Antoninus. Ślady damnatio memoriae Heliogabala da się zaobserwować w niektórych papirusach, gdzie imię cesarza zastąpiono innymi formami. Elementem potępienia pamięci Heliogabala było także nazywanie go po śmierci pogardliwymi epitetami w rodzaju „Tiberinus”, „Tractatitius”, „Impurus”, czy „Mały Antonin”. Tradycyjnie już zniszczono posągi zamordowanego władcy. Niektóre z nich zostały „poprawione” i prezentowały odtąd nowego cesarza, Sewera Aleksandra.

Szanowni Uczestnicy Konferencji PTH i wszyscy zainteresowani! Przedstawiamy abstrakty wystąpień zgłoszonych na Konferencję "Przemoc w świecie antycznym".

 

  

Konferencja Starożytnicza: Przemoc w świecie starożytnym: źródła, struktury, interpretacje

Komisja Historii Starożytnej Polskiego Towarzystwa Historycznego                                                                                      
                Zakład Historii Starożytnej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Stowarzyszenie na Rzecz Popularyzacji Kultury Antycznej „Hellas et Roma”

 

Uprzejmie informujemy, że na konferencję: Przemoc w świecie starożytnym: źródła, struktury, interpretacje napłynęły zgłoszenia ok. 70 uczestników. Podtrzymując tradycję poprzednich konferencji Komisji Historii Starożytnej PTH, pragnąc jednocześnie dać szansę prezentacji swych dokonań młodym adeptom „Altertumswissenschaften”, organizatorzy postanowili zakwalifikować wszystkie zgłoszone propozycje wystąpień.

Konferencja odbędzie się w dniach 28 - 30 września 2015 roku w Lublinie. W części panelowej obrady będą odbywać się w gmachu Wydziału Humanistycznego UMCS, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4A w tzw. Nowym Humaniku. Uroczyste otwarcie Konferencji w formie sesji plenarnej planujemy zorganizować w sali reprezentacyjnej Lubelskiego Towarzystwa Naukowego w dawnym Pałacu Czartoryskich ( szczegółowe informacje na temat topografii sympozjum otrzymacie Państwo w zaproszeniach i programie konferencji).

Miło nam poinformować, że podczas Konferencji zostaną zaprezentowane osiągnięcia grup rekonstrukcyjnych, działających w ramach lubelskiego Stowarzyszenia na Rzecz Popularyzacji Kultury Antycznej „Hellas et Roma”.

Wzorem podobnych konferencji zasadnicza część strony finansowej lubelskiego sympozjum musi opierać się na tzw. opłacie wpisowej (na ogół podlegającej, tak jak wydatki poniesione na przejazd i noclegi, refundacji z funduszów macierzystych Uniwersytetów). Opłata ta została skalkulowana na 250 zł, płatne do 15 września 2015 roku na konto:

12 2340 0009 0710 2100 0000 0402

Stowarzyszenie na Rzecz Popularyzacji Kultury Antycznej „Hellas et Roma”

ul. Watykańska 10 m. 26

LUBLIN

W tytule powinien pojawić się dopisek: Opłata wpisowa na konferencję „Przemoc w świecie starożytnym”.

 

  

W ramach opłaty organizatorzy zapewniają posiłki oraz materiały konferencyjne. Koszty przejazdu oraz noclegów (patrz wyżej)  pokrywają uczestnicy. Propozycje noclegów i szczegółowy program Konferencji zostaną przesłane w następnym komunikacie.

Kontakty: drogą elektroniczną na adresy: hkowalski2@wp.pl lub tresvir@gmail.com, ewentualnie pocztą tradycyjną na adres Zakładu Historii Starożytnej, Instytut Historii UMCS, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4A, 20-031 Lublin.

 

Wszelkie związane z lubelskim sympozjum informacje będą też na bieżąco publikowane na stronie Zakładu Historii Starożytnej UMCS, http://antiquity.umcs.lublin.pl/ oraz na http://classica-mediaevalia.pl/. Na pierwszej ze wskazanych wyżej stron zostaną niebawem umieszczone abstrakty wystąpień.

 

Łącząc wyrazy szacunku,

Przewodniczący Komisji Historii Starożytnej przy Zarządzie Głównym PTH

Dr hab. Dariusz Słapek, prof. UMCS
Sekretarz Komisji: dr Henryk Kowalski, dr Paweł Madejski

 

Konferencja Starożytnicza „Przemoc w świecie starożytnym: źródła, struktura, interpretacje”

 

Komisja Historii Starożytnej Polskiego Towarzystwa Historycznego                                                                                      oraz
     Zakład Historii Starożytnej Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie

 

mają zaszczyt zaprosić  na konferencję starożytniczą na temat „Przemoc w świecie starożytnym: źródła, struktura, interpretacje”. Jednocześnie  informujemy, że termin konferencji został ustalony na 28- 30 września 2015.

Uprzejmie prosimy o nadsyłanie do dnia 18 maja 2015 roku propozycji referatów, abstraktów wystąpień* (maks. 1000 znaków) w języku polskim lub angielskim**. Można to uczynić drogą elektroniczną przesyłając je na adresy: hkowalski2@wp.pl lub tresvir@gmail.com, ewentualnie pocztą tradycyjną na adres Zakładu Historii Starożytnej, Instytut Historii UMCS, Plac Marii Curie - Skłodowskiej 4A, 20-031 Lublin. Ten rodzaj aplikacji stanie się podstawą do ostatecznego zakwalifikowania składanych propozycji do programu konferencji. Wszelkie związane z lubelskim sympozjum informacje będą też na bieżąco publikowane na stronie Zakładu Historii Starożytnej UMCS, http://antiquity.umcs.lublin.pl/ oraz na http://classica-mediaevalia.pl/. Na pierwszej ze stron zostaną umieszczone abstrakty zaaprobowanych wystąpień.

Konieczność dokonania wstępnej oceny nadsyłanych propozycji znajduje jedyne, choć niezwykle istotne, usprawiedliwienie w roztropnym zamiarze opublikowania materiałów konferencyjnych w tradycyjnej formie książkowej (w językach kongresowych). Doświadczenia minionych lat przekonują, że inicjatywa taka ma szanse powodzenia tylko przy racjonalnie szacowanych kosztach już na wstępnym etapie jej planowania.

Wzorem podobnych konferencji zasadnicza część strony finansowej lubelskiego sympozjum musi opierać się na tzw. opłacie wpisowej (szacujemy ją bardzo wstępnie na ok. 250 zlp).  Pozostałe wydatki: przejazd i noclegi pokrywają uczestnicy. Informację o wysokości wpisowego  przekażemy w chwili zamknięcia listy uczestników .

  Konferencja w części panelowej będzie się odbywać w gmachu Wydziału Humanistycznego UMCS (Lublin, pl. Marii Curie - Skłodowskiej 4A (tzw. Nowy Humanik). Tylko pierwszy, uroczysty dzień konferencji w formie sesji plenarnej planujemy zorganizować w sali reprezentacyjnej Lubelskiego Towarzystwa Naukowego (dawny Pałac Czartoryskich). Referaty dotyczące problematyki przemocy na obszarze starożytnego Bliskiego Wschodu*** zostaną wygłoszone w gmachu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Al. Racławickie 14 (Collegium Norwidianum).

Łącząc wyrazy szacunku, Przewodniczący Komisji Historii Starożytnej przy Zarządzie Głównym PTH

dr hab. Dariusz Słapek prof. UMCS
Sekretarz Komisji: dr Henryk Kowalski, dr Paweł Madejski

Lublin, dn. 20.04.2015 r.

* prosimy o wskazanie charakteru wystąpienia, referatu (15 min.) lub komunikatu (10 min.)

** prosimy o podanie w zgłoszeniu zwrotnych informacji adresowych.

*** koordynatorem tej części konferencji będzie dr hab. Maciej Münnich (munnich@kul.pl), Dyrektor IH KUL                   

 

The Ancient History Commission of the Polish Historical Society and the Department of Ancient History, the University of Maria Curie-Skłodowska, Lublin, Poland, are honoured to invite for a conference in ancient history titled „Violence in Ancient World: Sources, Structure and Interpretation”. A planned, initial date of the conference is early autumn 2015 (late September/early October[1]).

The theme of the conference is by no means invoked by the current international situation for the primary aim of the symposium is not a comparative study since war has never been the only aspect of violence. Bridging the gaps can, however, turn out to be inspiring in the search for methodological paradigms, novel research perspectives, original context and a certain structural inquiries. For these reasons we do not try to define the phenomenon of violence in any way, opening for it every kind of space, in which it is possible to notice all sorts of forms of its expression and presence. It would be in vain to list them all, although it is worth remembering about the symbolic one, non-institutionalised, somewhat concealed and rhetorical, yet creating some of its patterns and attitudes towards them. It would be impossible to enumerate all its tools, but it is worth mentioning, for instance, rumours, invective, accusation and a literal staging of violence as part of public games. Each of these forms used specific media, starting from the chains for slaves, through the swords, and ending with philosophical reflections. It was associated with suffering, tyranny, enslavement and martyrdom. Its scale was being adjusted by laws, but the attitude towards it was also determined by ethics and morality. Its excess was terrifying (the Assyrians, Etruscans), but its absence and all kinds of antitheses (clementia Caesaris) was worrying and inspiring.

The abundance of issues triggered by the violence subject matter (captured in the conference subtitle only for a relative order) seems to reveal its ubiquity. This, on the other hand, almost guarantees a relatively high interest in the conference amongst the representatives of all types of disciplines and sub-disciplines, which focus their attention on the ancient times. Although it might sound odd and contradictory, it is highly likely that the Polish and international community of scholars will integrate precisely due to…violence.  

We kindly ask you to send the proposals of your papers, abstracts[2] (maximum 1000 characters) before the 18^th of May 2015, either in Polish or in English[3]. This can be done either online, by emailing the abstracts to hkowalski2@wp.pl or tresvir@gmail.com, or by post (address:  Zakład Historii Starożytnej, Instytut Historii UMCS, Plac Marii Curie - Skłodowskiej 4A, 20-031 Lublin, Poland). This form of submitted application will become the basis for the final classification of the proposals for the conference programme and for undertaking a number of specific organisational actions, results of which (i.e. the exact conference date, duration and structure of the conference) will be immediately emailed to all the interested participants. All the information related to the symposium in Lublin will be also updated and published on the website of the Department of Ancient History UMCS (University of Maria Curie-Skłodowska): http://antiquity.umcs.lublin.pl/ and also on http://classica-mediaevalia.pl/. The abstracts of the accepted papers will be posted on the first of the abovementioned websites.

The necessity of making the initial assessment of the submitted proposals is justified by one, yet particularly significant, reasoning- a wise intention to publish the conference materials in the traditional book form (in the recognised congress languages). The experiences of the past years convince us that such an initiative is likely to succeed only with reasonably estimated costs at the initial stage of its planning.

In accordance with other similar conferences, a substantial part of the financial side of the Lublin symposium must be based on the so-called conference fee (usually subjected to- as the travel and accommodation expenses- the reimbursement from funds provided by the participants’ Universities). Information about the fee- calculated with extreme responsibility!- will be given when the final list of the participants is confirmed (preliminary estimate is approximately 250zł).

The proceedings of the conference, which include panels, will take place in the main building of the Faculty of Humanities at UMCS on pl. Marie Curie – Sklodowskiej 4A, Lublin (the so-called Nowy Humanik). Only the first day of the conference, in the form of a plenary session, is planned to take place in the Representative Hall of Lublin Scientific Society (the former Palace of the Czartoryski). Papers referring to the themes of violence in the area of the ancient Near East[4] will be delivered in the building of the John Paul II Catholic University of Lublin, Al. Racławickie 14 (Collegium Norwidianum ), Lublin, Poland.

With kind regards,

Associate Professor Dariusz Słapek, the President of the Ancient History Commission at the Polish Historical Society Main Board

Dr Henryk Kowalski, Secretary of the Commission

Dr Paweł Madejski, Secretary of the Commission

 

Lublin, 29/12/2014

Konferencja Starożytnicza „Przemoc w świecie starożytnym: źródła, struktura, interpretacje”

Komisja Historii Starożytnej Polskiego Towarzystwa Historycznego                                                                                      oraz
     Zakład Historii Starożytnej Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie     

 

mają zaszczyt zaprosić  na konferencję starożytniczą na temat „Przemoc w świecie starożytnym: źródła, struktura, interpretacje”. Planowany, wstępny termin konferencji, to wczesna jesień 2015 roku (przełom września i października*).

Tematyka konferencji nie jest bynajmniej wywołana aktualną sytuacją międzynarodową, bo prymarnym zadaniem sympozjum nie jest komparatystyka, a jedynym obliczem przemocy nigdy nie była wojna. Przerzucanie pomostów okazać się może natomiast inspirujące w poszukiwaniu metodologicznych paradygmatów, nowych perspektyw badawczych, oryginalnych kontekstów, swego rodzaju struktury dociekań. Z tych powodów nie próbujemy w żaden sposób definiować zjawiska przemocy otwierając dla niej wszelkie przestrzenie, w których dostrzec można jakiekolwiek formy jej przejawu i obecności. Próżno wymieniać je wszystkie, choć warto pamiętać o tej symbolicznej, niezinstytucjonalizowanej, nieco skrywanej, retorycznej, ale kreującej pewne jej wzorce i postawy wobec nich. Nie sposób wyliczać wszystkie jej narzędzia, ale warto wspomnieć choćby o plotce, inwektywie, oskarżeniu, dosłownym inscenizowaniu przemocy w ramach publicznych widowisk… Każda z jej form posługiwała się specyficznymi mediami, od niewolniczych łańcuchów, przez miecz, na filozoficznej refleksji kończąc. Wiązano ją z cierpieniem, tyranią, zniewoleniem i męczeństwem, jej skalę regulowano prawami, ale stosunek do niej wyznaczała też etyka i moralność. Trwożył jej nadmiar (Asyryjczycy, Etruskowie), ale niepokoił i inspirował jej brak i wszelakie antytezy (clementia Caesaris)…

Bogactwo wywoływanych problematyką przemocy zagadnień (jedynie dla względnego porządku uchwyconych w podtytule konferencji) zdaje się odsłaniać jej wszechobecność. Ta zaś niemal gwarantuje relatywnie duże nią zainteresowanie wśród reprezentantów wszelkich dyscyplin i subdyscyplin koncentrujących swoją uwagę na dziejach starożytnych. Choć zabrzmi to dziwnie i przewrotnie, ale jest wielce prawdopodobne, że to zrazu właśnie wokół przemocy dokona się … integracja środowiska polskich starożytników.

Uprzejmie prosimy o nadsyłanie do dnia 18 maja 2015 roku propozycji referatów, abstraktów wystąpień** (maks. 1000 znaków) w języku polskim lub angielskim***. Można to uczynić drogą elektroniczną przesyłając je na adresy: hkowalski2@wp.pl lub tresvir@gmail.com, ewentualnie pocztą tradycyjną na adres Zakładu Historii Starożytnej, Instytut Historii UMCS, Plac Marii Curie - Skłodowskiej 4A, 20-031 Lublin. Ten rodzaj aplikacji stanie się podstawą do ostatecznego zakwalifikowania składanych propozycji do programu konferencji oraz podjęcia wielu szczegółowych działań organizacyjnych, o których efektach (m.in. o dokładnym terminie, długości trwania i strukturze konferencji) wszyscy zainteresowani zostaną bezzwłocznie poinformowani drogą mailową. Wszelkie związane z lubelskim sympozjum informacje będą też na bieżąco publikowane na stronie Zakładu Historii Starożytnej UMCS, http://antiquity.umcs.lublin.pl/ oraz na http://classica-mediaevalia.pl/ . Na pierwszej ze stron zostaną umieszczone abstrakty zaaprobowanych wystąpień.

Konieczność dokonania wstępnej oceny nadsyłanych propozycji znajduje jedyne, choć niezwykle istotne, usprawiedliwienie w roztropnym zamiarze opublikowania materiałów konferencyjnych w tradycyjnej formie książkowej (w językach kongresowych). Doświadczenia minionych lat przekonują, że inicjatywa taka ma szanse powodzenia tylko przy racjonalnie szacowanych kosztach już na wstępnym etapie jej planowania.

Wzorem podobnych konferencji zasadnicza część strony finansowej lubelskiego sympozjum musi opierać się na tzw. opłacie wpisowej (na ogół podlegającej, tak jak wydatki poniesione na przejazd i noclegi, refundacji z funduszów macierzystych Uniwersytetów). Informację o wysokości wpisowego -skalkulowanej niezwykle odpowiedzialnie!- przekażemy w chwili zamknięcia listy uczestników (szacujemy ją bardzo wstępnie na ok. 250 zlp).

  Konferencja w części panelowej będzie się odbywać w gmachu Wydziału Humanistycznego UMCS na pl. Marii Curie - Skłodowskiej 4A (tzw. Nowy Humanik). Tylko pierwszy, uroczysty dzień konferencji w formie sesji plenarnej planujemy zorganizować w sali reprezentacyjnej Lubelskiego Towarzystwa Naukowego (dawny Pałac Czartoryskich). Referaty dotyczące problematyki przemocy na obszarze starożytnego Bliskiego Wschodu**** zostaną wygłoszone w gmachu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Al. Racławickie 14 (Collegium Norwidianum).

Łącząc wyrazy szacunku, Przewodniczący Komisji Historii Starożytnej przy Zarządzie Głównym PTH

dr hab. Dariusz Słapek
Sekretarz Komisji: dr Henryk Kowalski, dr Paweł Madejski

Lublin, dn. 29 grudnia 2014 r.

* dokładny termin zostanie wskazany po 18 maja 2015 roku

** prosimy o wskazanie charakteru wystąpienia, referatu (15 min.) lub komunikatu (10 min.)

*** prosimy o podanie w zgłoszeniu zwrotnych informacji adresowych.

**** koordynatorem tej części konferencji będzie dr hab. Maciej Münnich (munnich@kul.pl), Dyrektor IH KUL                   

08 grudnia 2014 r. (poniedziałek)

Miejsce obrad: Sala konferencyjna

Lubelskiego Towarzystwa Naukowego

Lublin, pi. Litewski 2

10.00 - Rejestracja uczestników 10.30 - Otwarcie konferencji

10.40 -12.00 - Sesja I: przewodniczy prof. dr hab. Adam Łukasze­wicz (Warszawa)

-   Dr Tomasz Ładoń (Częstochowa): Przodkowie Marka Antoniusza. Uwagi o roli gens Antonia w okresie schyłkowej Republiki.

-   Prof. dr hab. Norbert Rogosz (Katowice): Trybunat Marka Antoniu­sza.

-   Dr Henryk Kowalski (Lublin): Marek Antoniusz - Vir impius?

-   Dyskusja, krótka przerwa (10 min.).

12.00-13.50 - Sesja II: przewodniczy prof. dr hab. Agata Kluczek (Katowice)

-   Prof. dr hab. Danuta Musiał (Toruń): Marek Antoniusz jako „neos Dio­nizos": uwagi o wykorzystaniu religii w propagandzie politycznej.

-   Dr hab. Maciej Jońca (Lublin): „Prawdziwy" testament Marka Anto­niusza.

-   Prof. dr hab. Adam Łukaszewicz (Warszawa): Marek Antoniusz i inni Rzymianie w Egipcie Kleopatry.

-   Dr Katarzyna Balbuza (Poznań): „Triumf" Marka Antoniusza w Alek­sandrii.

-   Dyskusja.

14.30 - Obiad (Barek „Bazylia" - Wydział Humanistyczny, pi. M. Curie-Skłodowskiej 4 Gmach Nowej Humanistyki)

Miejsce obrad: Sala 301 Instytut Historii,

Nowa Humanistyka UMCS, PI. M. Curie-Skłodowskiej 4a

15.20-16.50 -Sesja III: przewodniczy prof. dr hab. Danuta Musiał (Toruń)

-   Mgr Anna Wiśniewska (Lublin): Miejsce Oktawii w prywatnym życiu Marka Antoniusza.

-   Dr Paweł Madejski (Lublin): Marek Tulliusz Cyceron jako mściciel ojca.

-   Prof. dr hab. Hanna Appel (Toruń): Fulwia i Antoniusz.

-   Prof. dr hab. Agnieszka Dziuba (Lublin): „Zniewieściały Spartakus". Retoryczna deskrypcja Marka Antoniusza w Cycerońskich Filipikach.

-   Dyskusja, krótka przerwa (10 min.).

17.00-18.55 -Sesja IV: przewodniczy dr hab. Hanna Appel (Toruń)

-   Dr Michał Norbert Faszcza (Warszawa): Marek Antoniusz i problem jednostek speculatores.

-   Dr Oleg Petreczko (Drohobycz): Mark Antony's Damnatio memoriae and the foundation of the Principate (Damnatio memoriae Marka Anto­niusza i założenie pryncypatu).

-   Dr Anastasia Baukova (Lwów): Miejsce Prowincji Azja w gospodar­czym i politycznym systemie Republiki Rzymskiej.

-   Cepren /iHTOBieHKO (Charków): MapK Ahtohhh h Be;iHKafl ApMeHHH (Mark Anthony and Greater Armenia).

-   Dyskusja.

-   19.00 - Kolacja (Barek „Bazylia" - Wydział Humanistyczny, pi. M. Curie-Skłodowskiej 4 Gmach Nowej Humanistyki).

09 grudnia 2014 r. (wtorek)

Miejsce obrad: Sala 301 Instytut Historii,

Nowa Humanistyka UMCS, PI. M. Curie-Skłodowskiej 4a

8.10 - Śniadanie (Barek „Bazywlia" - Wydział Humanistyczny, pi. M. Cu­rie-Skłodowskiej 4).

9.00-10.50 - Sesja V: przewodniczy prof. dr hab. Agnieszka Dziuba (Lublin)

- Dr Sławomir Jędraszek (Gdańsk): Ideologia rzymska w świetle egip­skich zabytków terakotowych. Wybrane aspekty.

- Mgr Artur Zychowicz (Katowice): Propaganda polityczna Marka Anto­niusza a ludy Bałkanów.

- Dr Piotr Berdowski (Rzeszów): Marek Antoniusz i Sekstus Pompejusz -dzieje zaprzepaszczonego sojuszu?

- Dr hab. Krzysztof Królczyk (Poznań): „Tyberiusz Juliusz Sauromates (II), przyjaciel Rzymian i cesarza". Potomek Marka Antoniusza na tronie bosporańskim.

-  Dyskusja.
10.55-11.15-Przerwa.

11.15-12.30 - Sesja VI: przewodniczy dr Oleh Petreczko (Droho­bycz)

-  Dr Krzysztof Antczak (Gniezno): Obraz M. Antoniusza w kinematografii (na przykładzie serialu „Rzym").

-  Dr hab. Dariusz Słapek (Lublin): Lucjusz Antoniusz „gladiator". Niezwykłe reperkusje zwykłej inwektywy...

-  Dr hab. Ireneusz Łuć (Lublin): Marek Antoniusz - jako wódz i towarzysz broni.

-  Dyskusja.

-  12.45. Zamknięcie konferencji - dyskusja na propozycjami tematu ko­lejnego sympozjum w 2015 roku.

-  13.00 - Obiad (Barek „Bazylia" - Wydział Humanistyczny, pi. M. Curie-Skłodowskiej 4 Gmach Nowej Humanistyki).